Noord-Holland

online 09-04-2023; versie 04-10-2023

Bronnen voor Tweede Wereldoorlog-onderzoek; online en boeken

Noord-Holland (algemeen, hele provincie)

Online

Oorlogsbegraafplaatsen

Literatuur

Alleen boeken en studies zijn opgenomen; afzonderlijke kranten- en tijdschriftenartikelen niet.

  • Paul Dijkstra. Duitse bunkers in de Noordkop. Bezette kust van Den Helder tot en met Petten, 1940-1945 [2017]
    Omvangrijk boek (480 p.) met honderden authentieke foto’s, plattegronden en documenten.
  • Koen van Eijk … [et al.]. Oorlogsjaren. Oorlogsherinneringen van Noord-Hollanders 1940-1945 (2010)
  • [Ronald Frisart (eindred.)]. Kennemerland hongert naar zijn bevrijding [1985]
  • Bram Kemp. De luchtoorlog boven de Zaanstreek. Oorlogsbelevenissen van een jeugdige Zaankanter [2009].
  • Geert-Jan Mellink, Peter Saal, Steven van Schuppen. Verdreven voor de Atlantikwall. Ontruiming en afbraak van de Nederlandse kuststreek, 1942-1945 [2017].
    Over evacuatie van circa 300.000 mensen in Noord- en Zuid-Holland en Zeeland vanwege aanleg Atlantikwall.
  • [S.n.]. De mannen van overste Wastenecker. De geschiedenis van de B.S. in Noord-Hollands Noorderkwartier (1947)
    Boek online beschikbaar. Bevat lijst van gevallenen van de B.S. in Gewest 11.

Literatuur over legereenheden betrokken bij de gevechten in Noord-Holland

  • Peter Grimm, Erwin van Loo, Rolf de Winter (red). Vliegvelden in oorlogstijd. Nederlandse vliegvelden tijdens bezetting en bevrijding 1940-1945 (2009, herdruk 2017)
  • O. J. Siersema, V. E. Nierstrasz. De stelling van Den Helder, mei 1940 (1960)

Noord-Holland (per plaats in de provincie)

De inwonersaantallen per gemeente stammen uit de CBS-publicatie Bevolking der gemeenten van Nederland op 1 Januari 1942 (1942, blz 25-53);  de bij de gemeenten behorende plaatsen zijn getraceerd in Van Goor’s Aardrijkskundig Woordenboek (1942). De in dat tweede boek genoemde inwonersaantallen per plaats bleken bij nader onderzoek nogal onbetrouwbaar. Ze worden hier dus niet weergegeven. Volgens het CBS groeide de bevolking van 1930 (het jaar van de laatste vooroorlogse volkstelling, met gegevens per plaats) tot 1942 met iets meer dan 15% -al zijn er zeer sterke regionale verschillen (overzicht alle volkstellingen, plus gegevens).

Aalsmeer

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Aalsmeer 11.057 inwoners en bestond uit Aalsmeer, Kalslagen en Kudelstaart.

Literatuur

  • Constantijn Hoffscholte. Onbekende strijders (2004)
    Reconstructie van het werk van de verzetsgroep Aalsmeer/Kudelstaart
  • Theodore van Houten. Een vrij ernstig geval. Aalsmeer en Aalsmeerders in oorlogstijd (2011)
  • [Theodore van Houten]. De oorlog in jouw dorp (2013)
    Over Aalsmeer.

Abbekerk

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Abbekerk 819 inwoners en bestond uit Abbekerk, Lambertschaag en Weere.

Akersloot

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Akersloot 2193 inwoners en bestond uit Akersloot.

Literatuur

  • Ton Dorrestein en Léon Klein Schiphorst. Akersloot in oorlogstijd : een reconstructie van het dorpsleven in 1940-’45 (1985)
  • Jaap Zweeris. Terug in Akersloot (1998)
    Over dwangarbeid.

Alkmaar

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Alkmaar 34.282 inwoners en bestond uit Alkmaar.

Online

Literatuur

  • Jan van Baar. De familie Drukker en de tragiek van joods Alkmaar (2021)
    Met het verhaal van familie Drukker wordt ook het verhaal verteld van het grootste deel van joods Alkmaar.
  • Saskia Baarda en Gerrit Valk. Alkmaar in oorlogstijd 1940-1945 (1983)
  • Evelien Jorna-Jacobse. Bert en Piet in Brandenburg an der Havel (2021)
    Brieven (1943-1945) aan de familie van de broers Bert en Piet Jacobse uit Alkmaar,  die als dwangarbeider in Duitsland moesten werken.
  • J.D. Kila. Kaddiesj voor Joods Alkmaar. De geschiedenis van Joods Alkmaar (1992, 2e druk)

Amstelveen

Hoofdplaats van de toenmalige gemeente → Nieuwer-Amstel. In 1964 werd de gemeentenaam omgedoopt in “Amstelveen”.

Literatuur

  • J.J. Spaargaren J.Azn. Beschieting trein in Amstelveen op 9-9-1944.”Het ware verhaal over de trein uit Aalsmeer” (2012)
  • Tini Visser. Jaren van verduistering. De bezettingsjaren in Amstelveen (1989)

Amsterdam

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Amsterdam 801.004 inwoners en bestond uit Amsterdam, Durgerdam, Holysloot, Osdorp, Ransdorp, Sloten, Tuindorp Oostzaan en Zunderdorp.

Online

Literatuur

  • Miriam Bolle-Levie. Ik zal je beschrijven hoe een dag er hier uitziet. Dagboekbrieven uit Amsterdam, Westerbork en Bergen-Belsen (2003)
  • Yann en Annick van Hardeveld. Annick van Hardeveld 1923-1945 – een persoonlijke familiegeschiedenis (2e gewijzigde druk 2013) website
  • Fred Geukes Foppen. Bommen op de Blauwburgwal (2019)
    Op 11 mei 1940 vielen 4 bommen in het centrum van Amsterdam met 44 doden tot gevolg. Bevat slachtofferlijst.
  • P.C. Kop. Slachtoffers van het Duitsche geweld. De gedenkplaten in het Paleis van Justitie (1995)
  • Pim Ligtvoet. In de schaduw van de oorlog. 1940-1945 in de polders van Amsterdam Nieuw-West (2015)
  • Guus Meershoek. Dienaren van het gezag. De Amsterdamse politie tijdens de bezetting (1999)
  • Bart Middelburg & René ter Stege. Riphagen. De Amsterdamse onderwereld 1940-1945 (1990. Herdrukken in 1997, 2010, 2016)
  • J.L. van der Pauw. De bombardementen op Amsterdam-Noord. Juli 1943 (2009)
  • Frits Rijksbaron, Denise Citroen  en Gert Jan de Vries (red).  Joodse huizen. Verhalen over vooroorlogse bewoners. [1] (2015)
    Verhalen die zich afspeelden in de woningen van joden, zowel voor als tijdens de Tweede Wereldoorlog. Over o.a. Amsterdam.
  • Frits Rijksbaron, Esther Shaya en Gert Jan de Vries (red).  Joodse huizen. Verhalen over vooroorlogse bewoners. 2 (2016)
    Over o.a. Amsterdam.
  • Frits Rijksbaron, Esther Shaya en Gert Jan de Vries (red.). Joodse huizen. Verhalen over vooroorlogse bewoners. 3 [2017]
    Over o.a. Amsterdam.
  • Frits Rijksbaron, Esther Shaya en Gert Jan de Vries (red.). Joodse huizen. Verhalen over vooroorlogse bewoners 4 [2018]
    Over o.a. Amsterdam.
  • Frits Rijksbaron, Esther Shaya en Gert Jan de Vries (red.). Joodse huizen. Verhalen over vooroorlogse bewoners 5 (2019)
    Over o.a. Amsterdam.
  • Frits Rijksbaron, Esther Shaya en Gert Jan de Vries (red.). Joodse huizen. Verhalen over vooroorlogse bewoners. 6 (2020)
    Over o.a. Amsterdam.
  • Frits Rijksbaron, Esther Shaya en Gert Jan de Vries (red.). Joodse huizen. Verhalen over vooroorlogse bewoners. 7 (2021)
    Over o.a. Amsterdam.
  • Frits Rijksbaron, Esther Shaya en Gert Jan de Vries (red.). Joodse huizen 8. Verhalen over vooroorlogse bewoners (2022)
    Over o.a. Amsterdam.
  • Frits Rijksbaron, Esther Shaya en Gert Jan de Vries (red.). Joodse huizen 9. Verhalen over vooroorlogse bewoners (2023)
    Over o.a. Amsterdam.
  • Ludmilla van Santen en Norbert-Jan Nuij. Drama op de Dam 7 mei 1945 (2017)
    Website en boek. Bevat slachtofferlijst.
  • Rhodea Shandler. A long labour. A Dutch mother’s Holocaust memoir (2007)
    Memoires van de auteur (1918-2005), geboren als Henriette Dwinger. Ze woonde in het begin van de bezetting in Amsterdam en werkte later als verpleegster op de Apeldoornsche Bosch. Na de oorlog naar Canada geëmigreerd.
  • Bianca Stigter. Atlas van een bezette stad. Amsterdam 1940-1945 (2019)
  • Anne Wielinga, Johan Salverda. De Lemmerboot. Levenslijn tussen Amsterdam en Lemmer (1983)
    Over veerdienst Amsterdam-Lemmer in de bezettingstijd.

Andijk

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Andijk 4362 inwoners en bestond uit Andijk.

Literatuur

  • [Wouter Schoemaker (samenst.). Moment voor monumenten. Andijk, herinneringen aan de jaren 1939-1950 (2002)

Ankeveen

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Ankeveen 728 inwoners en bestond uit het dorp Ankeveen.
Een deel van het dorp ligt in de gemeente Weesperkarspel.

Anna Paulowna

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Anna Paulowna 6348 inwoners en bestond uit Anna Paulowna, Breezand, Gelderse Buurt, Van Ewijcksluis.

Literatuur

  • [Jan Polderman]. De stoottroep Anna Paulowna. Korte geschiedenis van de Binnenlandsche Strijdkrachten in den sector Den Helder-Anna Paulowna van augustus 1944 tot juni 1945 [1945]
    Boek online beschikbaar (Delpher).

Assendelft

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Assendelft 5828 inwoners en bestond uit Assendelft, Nauerna en Vrouwenverdriet. Op 1 januari 1974 met de gemeenten Koog-aan-de-Zaan, Krommenie, Westzaan, Wormerveer, Zaandam en Zaandijk opgegaan in de gemeente Zaanstad.

Avenhorn

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Avenhorn 1427 inwoners en bestond uit Avenhorn, Grosthuizen en Scharwoude.

Barsingerhorn

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Barsingerhorn 1896 inwoners en bestond uit Barsingerhorn, Kolhorn en Kreil.

Beemster

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Beemster 5535 inwoners en bestond uit Midden-Beemster en de gelijknamige polder.

Beets

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Beets 427 inwoners en bestond uit Beets en Beetsterweg.

Bennebroek

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Bennebroek 3127 inwoners en bestond uit Bennebroek. Op 1 januari 2009 heringedeeld bij gemeente Bloemendaal.

  • Ruud Bannink … et al. Tweede Wereldoorlog en bevrijding (2020)
    Over Heemstede en Bennebroek.

Bergen

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Bergen (NH) 7257 inwoners en bestond uit Bergen en Zanegeest.
Gelijknamige gemeente in Limburg.

Berkhout

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Berkhout 3072 inwoners en bestond uit Berkhout, Baarsdorpermeer, Bobeldijk, Goorn en Spierdjjk.

Beverwijk

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Beverwijk 22.358 inwoners en bestond uit Beverwijk, Wijk-aan-Duin en Wijk-aan-Zee.

Literatuur en online

  • J. Camfferman. Beverwijk’s zwarte jaren… Herinneringen, opstellen en foto’s uit de jaren ’40-’45 (1985)
  • Historisch Genootschap Midden-Kennemerland; Museum Kennemerland, Beverwijk. Beverwijk bezetting-bevrijding (1995)
  • Oorlogsslachtoffers IJmond

Blaricum

Het Gooi. Op 1 januari 1942 telde de gemeente Blaricum 4184 inwoners en bestond uit Blaricum.

Literatuur

  • Sieke Broekema-Kruize. Een familie in verzet 1940-1945. Het verhaal van “Aagjes’s Hoeve”, het huis met de beschermengel in Blaricum (1995)
    Over de familie Kruize.
  • Frits Rijksbaron, Esther Shaya en Gert Jan de Vries (red.). Joodse huizen. Verhalen over vooroorlogse bewoners. 3 [2017]
    Verhalen die zich afspeelden in de woningen van joden, zowel voor als tijdens de Tweede Wereldoorlog. Onder meer over  Blaricum.

Bloemendaal

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Bloemendaal 16.919 inwoners en bestond uit Bloemendaal, Aardenhout, Leidse Vaart, Overveen, Santpoort en Vogelenzang.

Literatuur

  • [s.n.]. Eerebegraafplaats. Ter herdenking van de gevallenen van het binnenlands verzet die rusten op de eerebegraafplaats te Bloemendaal, 1940-1945 [1945].
    Redevoeringen gehouden bij de uitvaart van Hannie Schaft in de Groote of Sint Bavokerk te Haarlem, 27 november 1945. Met lijst van namen van de slachtoffers, met daarachter het nummer van het vak waarin het graf gelegen. Boek online beschikbaar op Delpher.
  • R. Bastiaan. Bloemendaal tijdens de hongerwinter 1944-1945 (1981)
  • Charles Coster van Voorhout & Hans Hoffmann. Verzet in Bloemendaal. Cees de Jong en zijn vrienden in de oorlog (2020)
  • Peter H. Heere, Arnold Th. Vernooij. De Eerebegraafplaats te Bloemendaal (2005)
  • [R.J. Hein … et al]. Bloemendaal 40-45. Een gemeente in de oorlogsjaren [1995]
  • Anna M.G. Nierhof. Bloemendaal. Kroniek 1939-1945 (2005)
  • Jaap d’Oliveira. De Eerebegraafplaats te Bloemendaal (1957)
    Fotoboek.
  • Carin van Riessen. Bloemendaal 1940-1945. Feiten en verhalen (1995)

Blokker

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Blokker 2365 inwoners en bestond uit Blokker, Bangert, Noorderdracht, Oosterblokker, Westerblokker en Zuiderdracht.

Bovenkarspel

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Bovenkarspel 3344 inwoners en bestond uit Bovenkarspel en Broekerhaven.

Literatuur

  • Marloes van Ede. Bovenkarspel, Grootebroek, Lutjebroek en de Tweede Wereldoorlog. Oorlog in Europa en in Nederlands-Indië, verzet, (joodse) onderduikers en tewerkstelling in Duitsland, opvang inwoners van Soest en van kinderen uit de grote steden, slachtoffers (2019)
  • Georg Fröhlich, Wilhelmina Elders. In Bovenkarspel staat een huis. Een dagboek over Huize Elastiek, 1944-1945 = In Bovenkarspel stands a house. A diary about House Elastic, 1944-1945 (2017)

Breezand

In 1940-1945 behorend tot de gemeente Anna Paulowna.

Literatuur

  • Drs. J.R. Verbeek. Kazematten op de Afsluitdijk. Den Oever, Kornwerderzand, Wons, Breezand (2013)

Broek in Waterland

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Broek in Waterland 1619 inwoners en bestond uit Broek in Waterland, Uitdam en Zuiderwoude.

Bussum

Het Gooi. Op 1 januari 1942 telde de gemeente Bussum 30.526 inwoners en bestond uit Bussum.

Literatuur

  • Frits Rijksbaron, Esther Shaya en Gert Jan de Vries (red.). Joodse huizen 8. Verhalen over vooroorlogse bewoners (2022)
    Verhalen die zich afspeelden in de woningen van joden, zowel voor als tijdens de Tweede Wereldoorlog. Plaatsen: Amsterdam, Elburg, Tilburg, Haarlem, Diemen, Tiel, Den Haag, Groningen, Scheveningen, Bussum, Ophemert.

Callantsoog

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Callantsoog 1097 inwoners en bestond uit Callantsoog en Grote Keeten.

Castricum

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Castricum 8964 inwoners en bestond uit Castricum en Bakkum. In Castricum lag ook het “Provinciaal krankzinnigengesticht Duin en Bosch” met destijds circa 1000 patiënten.

Literatuur

  • Geert van Diepen. Vlaggen in de Bernhardstraat. De spagaat van een gemeentearchitect tijdens de vijf oorlogsjaren (2021)
    Over Dirk van Diepen (1894-1977), gemeentearchitect van Castricum.

De Koog (Texel)

Dorp op → Texel, met daarbij de buurten Everstekoog en Koogerveld

Literatuur

  • Paul Dijkstra. De Koog in oorlogstijd (2017)
    KB: “Dit fotoboek bevat een verzameling aan foto’s over De Koog op Texel tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het betreft foto’s van de militairen die daar waren gelegerd en oefenden, maar ook van bekende plaatsen als het pension Tatenhove op De Koog.”

Den Helder

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Den Helder 25.487 inwoners en bestond uit Den Helder, De Kooi, Huisduinen en Julianadorp.

Literatuur

  • Anthony van Kampen. De burgers van Den Helder. De geschiedenis der stad tijdens de Duitsche bezetting mei 1940-mei 1945 (1946)
  • Joop D. Kila. De kille aan het Marsdiep.Anderhalve eeuw joodse gemeenschap in Den Helder (1999)
  • [Jan Polderman]. De stoottroep Anna Paulowna. Korte geschiedenis van de Binnenlandsche Strijdkrachten in den sector Den Helder-Anna Paulowna van augustus 1944 tot juni 1945 [1945]
    Boek online beschikbaar (Delpher).
  • Frits Rijksbaron, Esther Shaya en Gert Jan de Vries (red.). Joodse huizen. Verhalen over vooroorlogse bewoners 4 [2018]
    Verhalen die zich afspeelden in de woningen van joden, zowel voor als tijdens de Tweede Wereldoorlog. Plaatsen: Amsterdam, Rotterdam, Scheveningen, Ommen, Hoorn, Winterswijk, Aalten, Den Helder, Neede, Eindhoven, Nijkerk.
  • Rens Schendelaar. Den Helder in de Tweede Wereldoorlog, 1940-1945 (2004)
  • Harry Talsma. Den Helder / Dl. 1 ’40-’45, De afbraak [1984]

Den Oever

Dorp op voormalig eiland Wieringen.

Literatuur

  • Drs. J.R. Verbeek. Kazematten op de Afsluitdijk. Den Oever, Kornwerderzand, Wons, Breezand (2013)

De Rijp

Op 1 januari 1942 telde de gemeente De Rijp 1379 inwoners en bestond uit De Rijp.

Diemen

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Diemen 5785 inwoners en bestond uit Diemen. In de winter 1944/1945 werden vanuit het Friese Holwerd voedseltransporten naar Diemen verzorgd. Kinderen uit Diemen werden naar Holwerd overgevracht om aan te sterken.

Literatuur

  • Frits Rijksbaron, Esther Shaya en Gert Jan de Vries (red.). Joodse huizen 8. Verhalen over vooroorlogse bewoners (2022)
    Verhalen die zich afspeelden in de woningen van joden, zowel voor als tijdens de Tweede Wereldoorlog. Over o.a. Diemen.
  • Frits Rijksbaron, Esther Shaya en Gert Jan de Vries (red.). Joodse huizen 9. Verhalen over vooroorlogse bewoners (2023)
    Over o.a. Diemen.
  • J.F. Reurekas. Diemen 1940-1945 (1985)

Edam

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Edam 9628 inwoners en bestond uit Edam en Volendam.

Egmond aan Zee

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Egmond aan Zee 3233 inwoners en bestond uit Egmond aan Zee. Fuseerde in 1978 met Egmond-Binen tot de gemeente Egmond, die in 2001 opging in de gemeente Bergen.
“De bevolking vaart op de vissersvloot van IJmuiden. (…) Monument voor de vissers, die omkwamen in de Wereldoorlog van 1914—’18.” (AW, 1942)

Literatuur

  • Rob Leijen, Martijn Mulder en Cor Prins.  Op zee gebleven – Het verhaal achter de namen op het Vissersmonument te Egmond aan Zee (2013)
  • [s.n] Egmond in de oorlog (1985)
    Dun boekje (29 p.) Volgens NIOD gaat het over Egmond aan Zee.

Egmond-Binnen

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Egmond-Binnen 2656 inwoners en bestond uit Egmond-Binnen, Egmond aan de Hoef, Rinnegom en Wimmenum. → Egmond aan Zee.

Enkhuizen

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Enkhuizen 9857 inwoners en bestond uit Enkhuizen.

Graft

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Graft 1131 inwoners en bestond uit Graft, Oost-Graftdijk en West-Graftdijk.

’s Graveland

Op 1 januari 1942 telde de gemeente ’s Graveland 1549 inwoners en bestond uit ’s Graveland.

Grootebroek

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Grootebroek 4511 inwoners en bestond uit Grootebroek, Horn en Lutjebroek.

Haarlem

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Haarlem 144.064 inwoners en bestond uit Haarlem en Spaarndam.

Literatuur

  • [s.n.] In memoriam [s.a.]
    Verslag van de begrafenis van de slachtoffers bij de beschieting 21 februari 1945 van een bus met kinderen van medewerkers van Joh. Enschede.
  • [J.C. van Dijk en B.Ch. Ledeboer]. Het verzet van de inrichtingen Meer en Bosch en Bethesda-Sarepta te Heemstede en Haarlem gedurende de bezettingsjaren [ca. 1948]
  • Frits Rijksbaron, Denise Citroen  en Gert Jan de Vries (red).  Joodse huizen. Verhalen over vooroorlogse bewoners. [1] (2015)
    Verhalen die zich afspeelden in de woningen van joden, zowel voor als tijdens de Tweede Wereldoorlog. Plaatsen: Amsterdam, Arnhem, Bergen op Zoom, Borne, Groningen, Hengelo, Den Haag, Haarlem, Weesp.
  • Dick Verkijk. De Sinterklaasrazzia van 1944 (2004)
    NIOD: “Op 6 december 1944 werden bij een razzia in Haarlem en omgeving 1300 mannen opgepakt en voor dwangarbeid naar kampen in de buurt van Emmerich gestuurd.”

Haarlemliede en Spaarnwoude.

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Haarlemliede en Spaarnwoude 3452 inwoners en bestond uit Halfweg (gemeentehuis), Liede, Ruigoord, Spaarndam, Spaarnwoude en Zuid-Schalkwijk.

Haarlemmermeer

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Haarlemmermeer 32.595 inwoners en bestond uit Aalsmeerderbuurt, Abbenes, Hillegommerbuurt, Hoofddorp, Schiphol en Zwanenburg,

Harenkarspel

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Harenkarspel 3489 inwoners en bestond uit Harenkarspel, Dirkshorn, Kalverdijk, Schagerwaard, Slootgaard, Tuitjehorn en Waarland.

Heemskerk

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Heemskerk 5006 inwoners en bestond uit Heemskerk en Noorddorp.

Online

Heemstede

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Heemstede 20.936 inwoners en bestond uit Heemstede en Glip.

Literatuur

  • Ruud Bannink … et al. Tweede Wereldoorlog en bevrijding (2020)
    Over Heemstede en Bennebroek.
  • Marcel Bulte en Hans Krol. Heemstede 1940-1945. Een gemeente in bezettingstijd (1995)
  • [J.C. van Dijk en B.Ch. Ledeboer]. Het verzet van de inrichtingen Meer en Bosch en Bethesda-Sarepta te Heemstede en Haarlem gedurende de bezettingsjaren [ca. 1948]
  • [Gemeentebestuur van Heemstede]. In memoriam 1940-1945 [1995]
    Bevat namenlijst.
  • Elly Jansen-Juffermans. Onderzoek Inlichtingendienst “Heemstede”, mei ’40-mei ’41 (1998)
    Over Henk Schoenmaker (1914-1942) en “Zendergroep Jan Klingen”.
  • [Elly Jansen]. De prijs voor vrede. De zendergroep van Jan Klingen. 24 juni ’40-26 mei ’41 [1999]
  • Elly Jansen. De korte golf als krijgsmiddel (2023)
    Over Henk Schoenmaker (1914-1942) en “Zendergroep Jan Klingen”.
  • Vic Klep. De Tweede Wereldoorlog. Kroniek van 60 maanden bezetting in Heemstede [1994]
  • V.C. Klep. Uittreksel dagrapporten Gemeentepolitie Heemstede 1939-1945, met bijlagen (1997, 3e herz. druk 1997)
  • [Hans Krol]. De ondergrondse pers in Heemstede 1940-1945 (1995)
  • Harald van Perlstein. Stichting Joods Monument Heemstede. Lijst van 162 Heemsteedse Joodse slachtoffers van de Holocaust (1940-1945, 5700-5705) (2015).
    Verschenen bij gelegenheid van de onthulling van een Joods monument ‘Boek van de namen’ ‘Sefer Hasjemot’ aan de Vrijheidsdreef bij Groenendaal in Heemstede 4 mei 2015.
  • Frits Rijksbaron, Esther Shaya en Gert Jan de Vries (red.). Joodse huizen. Verhalen over vooroorlogse bewoners 5 (2019)
    Verhalen die zich afspeelden in de woningen van joden, zowel voor als tijdens de Tweede Wereldoorlog. Over o.a. Heemstede.
  • H. Smit. Geschiedenis en verklaring van de straatnamen in Heemstede (1985)

Heerhugowaard

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Heerhugowaard 5616 inwoners en bestond uit Heerhugowaard, Draai, Frik, Kabel, Kruis en  Noordeinde.

Heiloo

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Heiloo 8398 inwoners en bestond uit Heiloo, Bollendorp, Kapel, Nieuwpoort, Oosterzij en Schoonoord.

Hensbroek

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Hensbroek 968 inwoners en bestond uit Hensbroek en Wogmeer.

Hilversum

Het Gooi. Op 1 januari 1942 telde de gemeente Hilversum 77.527 inwoners en bestond uit Hilversum.

Literatuur

  • Frits Rijksbaron, Esther Shaya en Gert Jan de Vries (red). Joodse huizen. Verhalen over vooroorlogse bewoners. 2 (2016)
    Verhalen die zich afspeelden in de woningen van joden, zowel voor als tijdens de Tweede Wereldoorlog. Over o.a. Hilversum.

Hoogkarspel

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Hoogkarspel 2435 inwoners en bestond uit Hoogkarspel, Hout, Wijzend en Zwaagdijk.

Hoogwoud

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Hoogwoud 2353 inwoners en bestond uit Hoogwoud, Aardswoud, Gouwe, Langereis, Pade en Weere.

Hoorn

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Hoorn 13.099 inwoners en bestond uit Hoorn.

Literatuur

  • Frits Rijksbaron, Esther Shaya en Gert Jan de Vries (red.). Joodse huizen. Verhalen over vooroorlogse bewoners 4 [2018]
    Verhalen die zich afspeelden in de woningen van joden, zowel voor als tijdens de Tweede Wereldoorlog. Over o.a. Hoorn.

Huisduinen

Dorp in de toenmalige gemeente Den Helder.

Literatuur

  • Jan Carsjens en Piet Riteco. Opgegraven verleden. Een overzicht van slachtoffers uit de Tweede Wereldoorlog die tussen 1940 en 1949 begraven hebben gelegen op de militaire erebegraafplaats te Huisduinen (2005).

Huizen

Het Gooi. Op 1 januari 1942 telde de gemeente Huizen 10.413 inwoners en bestond uit Huizen.

Ilpendam

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Ilpendam 2399 inwoners en bestond uit Ilpendam, Den Ilp en Purmerland.

Jisp

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Jisp 706 inwoners en bestond uit Jisp.

Katwoude

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Katwoude 246 inwoners en bestond uit Katham, Lagendijk, Hoogendijk en Zedde.

Koedijk

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Koedijk 2025 inwoners en bestond uit Koedijk en Sint-Pancras.

Koog aan de Zaan

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Koog aaan de Zaan 6676 inwoners en bestond uit Koog aan de Zaan. Op 1 januari 1974 met de gemeenten Assendelft, Krommenie, Westzaan, Wormerveer, Zaandam en Zaandijk opgegaan in de gemeente Zaanstad.

Kortenhoef

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Kortenhoef 2107 inwoners en bestond uit Kortenhoef, Rade en Zuwe.

Krommenie

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Krommenie 6125 inwoners en bestond uit Krommenie en Krommeniedijk.

Kwadijk

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Kwadijk 413 inwoners en bestond uit Kwadijk.

Landsmeer

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Landsmeer 3923 inwoners en bestond uit Landsmeer, Kadoelen, Oostzaner Overtoom, Schouw en Watergang.

Langedijk

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Langedijk 7932 inwoners en bestond uit Broek-op-Langendijk, Noord-Scharwoude, Oudkarspsel en Zuid- Scharwoude.

Laren

Het gooi. Op 1 januari 1942 telde de gemeente Laren 6040 inwoners en bestond uit Laren.
Gelijknamige gemeente in Gelderland.

Limmen

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Limmen 2557 inwoners en bestond uit Limmen, Disseldorp en Weterzij.

Loosdrecht

Eerst in 2002 van de provincie → Utrecht bij Noord-Holland gevoegd.
Op 1 januari 1942 telde de gemeente Loosdrecht …. inwoners en bestond uit Oud-Loosdrecht, MijndenNieuw-Loosdrecht en Oud-Over.

Literatuur

  • Stijn Wiegerinck. Het commando-Pieters – Hollandse SS-ers in Brummen en Loosdrecht april-mei 1945 (2014)

Marken

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Marken 1424 inwoners en bestond uit Marken.

Medemblik

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Medemblik 4479 inwoners en bestond uit Medemblik.

Middelie

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Middelie 524 inwoners en bestond uit Middelie en Axwijk.

Midwoud

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Midwoud 1088 inwoners en bestond uit Midwoud en Oostwoud.

Monnikendam

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Monnikendam 2562 inwoners en bestond uit Monnikendam en Oterleek.

Muiden

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Muiden 3077 inwoners en bestond uit Muiden en Muiderberg.

Nederhorst den Berg

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Nederhorst den Berg 2398 inwoners en bestond uit Nederhorst den Berg e.o.

Nibbixwoud

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Nibbixwoud 1553 inwoners en bestond uit Nibbixwoud e.o.

Nieuwe-Niedorp

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Nieuwe-Niedorp 1794 inwoners en bestond uit Nieuwe-Niedorp e.o.

Nieuwer-Amstel

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Nieuwer-Amstel 19.348 inwoners en bestond uit → Amstelveen, Bovenkerk, Buitenveldert, Nes en Over-Onderkerk. In 1964 werd de gemeentenaam omgedoopt in “Amstelveen”.

Obdam

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Obdam 2135 inwoners en bestond uit Obdam en Wogmeer.

Oosthuizen

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Oosthuizen 881 inwoners en bestond uit Oosthuizen, Etersheim en Hobreede.

Oostzaan

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Oostzaan 4254 inwoners en bestond uit Oostzaan.

Opmeer

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Opmeer 600 inwoners en bestond uit Opmeer.

Opperdoes

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Opperdoes 1259 inwoners en bestond uit Opperdoes.

Oterleek

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Oterleek 818 inwoners en bestond uit Oterleek en Stompetoren.

Oude-Niedorp

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Oude-Niedorp 7652 inwoners en bestond uit Oude-Niedorp, De Weel, Oude-Niedorperverlaat, ’t Veld en Zijdewind.

Oudendijk

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Oudendijk 434 inwoners en bestond uit Oudendijk.

Ouder-Amstel

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Ouder-Amstel 5286 inwoners en bestond uit Ouderkerk aan de Amstel, Bullewijk en Duivendrecht.

Oudorp

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Oudorp 1932 inwoners en bestond uit Oudorp, Nollen en Ooievaarsnest. In 1972 bij Alkmaar gevoegd.

Purmerend

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Purmerend 6216 inwoners en bestond uit Purmerend en Nek.

Literatuur

  • [Derk de Vries]. Laarzen in marktstad : Purmerend en omgeving onder de Duitse bezetting (1947)
  • [G. de Wolf]. De belangrijkste gebeurtenissen te Purmerend gedurende den wereldoorlog 1939-1945 [1945]

Schagen

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Schagen 4222 inwoners en bestond uit Schagen en Nes.

Schellinkhout

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Schellinkhout 555 inwoners en bestond uit Schellinkhout.

Schermerhorn

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Schermerhorn 1171 inwoners en bestond uit Schermerhorn.

Schoorl

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Schoorl 2574 inwoners en bestond uit Schoorl, Aagtdorp, Bregtdorp, Groet, Hargen, Kamp en Katrijp.

Sijbekarspel

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Sijbekarspel 1358 inwoners en bestond uit Sijbekarspel, Benningbroek en Wijzend.

Sint Maarten

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Sint Maarten 1394 inwoners en bestond uit Sint Maarten, Enigenburg, Groenveld, Rijp, Stroet en Valkkoog.

Sint Pancras

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Sint Pancras 1527 inwoners en bestond uit het dorp Sint Pancras. Een deel van het dorp behoorde tot de gemeente Koedijk.

Spanbroek

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Spanbroek 2004 inwoners en bestond uit Spanbroek, Spierdijk, Waterkant en Zandwerven.

Terschelling

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Terschelling 3270 inwoners en bestond uit Westerschelling, Formerum, Hoorn, Kinnum, Landerum, Lies, Midsland en Oosterend. Tot 1941 bij Noord-Holland; vanaf 1942 bij → Fryslân (Friesland).

Texel

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Texel 8559 inwoners en bestond uit Den Burg (hoofdplaats), De Cocksdorp, De Koog, Den Hoorn, De Waal, Eierland, Everstekoog Kogerveld, Oost, Oosterend en Oudeschild.

Literatuur

  • J.A.C. Bartels, W. Kalkman. Nederlands laatste slagveld. De muiterij van de Georgiërs, april 1945 (1980)
  • J.A.C. Bartels. Muiterij aan het Marsdiep. De tragedie van de Georgiërs op Texel, april 1945 (1986)
  • P. Beemsterboer. Overleven in angst. Herinneringen van een gemeentesecretaris [2000]
  • Serge Blom en Rolf de Winter. De Georgische muiterij op Texel, april-mei 1945. Een militair-historische gids (2016)
  • [A. van Dijk, J.A. van Es Jr en J.J. Bakker]. Hun leven voor ons leven. Verzamelde werken ter gelegenheid van 60 jaar bevrijding (2005)
    Over oorlogsslachtoffers en -monumenten op Texel.
  • [Paul Dijkstra]. Wehrmachtsheime op Texel. De geschiedenis van twee Werhmachtsheime (2012)
  • Paul Dijkstra. Duitse bunkers op Texel. Stützpunktgruppe Texel, 1940 – 1945 [2015]
  • Paul Dijkstra. Atlas van de oorlog op Texel. Herfsttij en ondergang van de Atlantikwall (2016)
  • Paul Dijkstra. De Koog in oorlogstijd (2017)
  • [Gelein Jansen]. Texelse Engelandvaarders [2003]
  • Gelein Jansen. Assen 1944. Texelaars te werk gesteld in Drenthe [2005]
    NIOD: “Teksten van de permanente tentoonstelling Deportatie naar Assen in het Museum 1940-45 in het Luchtvaartmuseum Texel.”
  • [Gelein Jansen]. Gastvrij Texel voorjaar 1945. Amsterdammertjes in oorlogstijd [ca. 2005]
  • [Gelein Jansen, Hans Verhoeven]. Oorlogsjaren op Texel [2020?]
    Bevat: Assen 1944, Texelaars te werk gesteld door de Duitsers in Assen; Amsterdammertjes op Texel in oorlogstijd; Beerdman; De polder brandde; Texelse Engelandvaarders.
  • Eric Lee. Night of the Bayonets. The Texel uprising and Hitler’s revenge, April–May 1945 (2020)
    Nederlandse vertaling: Opstand van de Georgiërs op Texel. Het laatste slagveld van Nederland (2020)
  • A. Lemstra. De historie van de Texelse straatnamen (2001)
  • Dick van Reeuwijk. Sondermeldung Texel. Opstand der Georgiërs (1981; 2e herz. druk 1995).
    Engelse vertaling: ‘Sondermeldung Texel’. The Georgian rebellion on Texel (2002)
  • Elisabeth Smid-de Graaf. En de leeuwerik zong. Hoe mijn leven voorgoed veranderde door de Russenoorlog op Texel (2015)
  • Hans Verhoeven. De polder brandde. Jeugdherinneringen aan “de Russenoorlog” (2005)
  • J.A. van der Vlis. Tragedie op Texel. Een ooggetuigenverslag van de opstand der Georgiërs in april 1945 [1946]
    Titel op omslag: Tragedie op Texel 6-26 april van het jaar 1945
    8e herziene en uitgebreide druk 1978, getiteld: Tragedie op Texel. Vijftig ooggetuigen vertellen over de Georgische opstand tegen de Duitsers op 6 april 1945. Een gebeurtenis die het eiland gedurende 20 dagen veranderde in een gruwelijk slagveld

Twisk

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Twisk 727 inwoners en bestond uit Twisk.

Uitgeest

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Uitgeest 4096 inwoners en bestond uit Uitgeest, Dorregeest en Marken-binnen.

Uithoorn

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Uithoorn 4290 inwoners en bestond uit Uithoorn, Banken, Boterdijk, Kwakel en Vrouwenakker.

Urk – zie Flevoland

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Urk 4238 inwoners en bestond uit Urk. Tot 7 augustus 1942 deel van Noord-Holland. Daarna onder Openbaar Lichaam Noordoostelijke Polder; op 1 juli 1962 naar gemeente Noordoostpolder, Overijssel. Later naar Flevoland.

Ursem

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Ursem 1489 inwoners en bestond uit Ursem, Mijze, Noorddijk en Rustenburg.

Velsen

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Velsen 49.081 inwoners en bestond uit Velsen, Driehuis, Hofgeest, IJmuiden en Santpoort.

Online

Venhuizen

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Venhuizen 3011 inwoners en bestond uit Venhuizen.

Vlieland

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Vlieland 524 inwoners en bestond uit het dorp Oostvlieland. Vanaf 1942 bij → Fryslân (Friesland).

Warder

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Warder 487 inwoners en bestond uit Warder.

Warmenhuizen

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Warmenhuizen 2346 inwoners en bestond uit Warmenhuizen, Krabbendam en Schoorldam.

Weesp

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Weesp 7068 inwoners en bestond uit Weesp.

Literatuur

  •  Denise Citroen, Frits Rijksbaron en Gert Jan de Vries (red).  Joodse huizen. Verhalen over vooroorlogse bewoners. [1] (2015)
    Verhalen die zich afspeelden in de woningen van joden, zowel voor als tijdens de Tweede Wereldoorlog. Over o.a. Weesp.
  • Frits Rijksbaron, Esther Shaya en Gert Jan de Vries (red.). Joodse huizen. Verhalen over vooroorlogse bewoners. 3 [2017]
    Over o.a. Weesp.

Weesperkarspel

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Weesperkarspel 3621 inwoners en bestond uit Ankeveen (deels; ander deel vormt een eigen gemeente), Gein, Horn, Klomp, Stammerdijk en Uitermeer

Wervershoof

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Wervershoof 3800 inwoners en bestond uit Wervershoof, Kagerbosch, Onderdijk en Zwaagdijk (deels).

Westwoud

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Westwoud 1320 inwoners en bestond uit Westwoud, Binnenwijzend, Ouddijk en Zwaagdijk (deels).

Westzaan

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Westzaan 3058 inwoners en bestond uit Westzaan. Op 1 januari 1974 met de gemeenten Assendelft, Koog-aan-de-Zaan, Krommenie, Wormerveer, Zaandam en Zaandijk opgegaan in de gemeente Zaanstad.

Wieringen

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Wieringen 6312 inwoners en bestond uit Hippolytushoef (hoofdplaats), De Haukes, Den Oever, Elft, Geest, Hollebalg, Normer, Oosterklief, Oosterland, Stroe, Westerklief, Westerland en Zandburen,

Wieringermeer

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Wieringermeer 5306 inwoners en bestond uit Middenmeer, Slootdorp en Wieringerwerf.

Literatuur

  • de Cock en W.J.Z. Willemse. De inundatie van de Wieringermeer in 1945. Een rapport over de evacuatie en de terugkeer van de Wieringermeerbevolking (1955).

Wieringerwaard

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Wieringerwaard 1239 inwoners en bestond uit Tweewegen, Barsingerweg, Kreil, Molenweg en Nieuwe Sluis.

Wijdenes

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Wijdenes 838 inwoners en bestond uit Wijdenes en Oosterleek.

Wijdewormer

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Wijdewormer 773 inwoners en bestond uit het poldergebied (de Wormer) rond de gemeente annex dorp Jisp. Het gemeentehuis van Wijdewormer stond in Jisp.

Winkel

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Winkel 1920 inwoners en bestond uit Winkel, Lutjewinkel en Strook.

Wognum

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Wognum 2384 inwoners en bestond uit Wognum, Wadwaai en Zomerdijk.

Wormer

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Wormer 5135 inwoners en bestond uit Wormer en Oost-Knollendam.

Wormerveer

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Wormerveer 9893 inwoners en bestond uit Wormerveer en West-Knollendam. Op 1 januari 1974 met de gemeenten Assendelft, Koog-aan-de-Zaan, Krommenie, Westzaan, Zaaandam en Zaandijk opgegaan in de gemeente Zaanstad.

Zaandam

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Zaandam 39.031 inwoners en bestond uit Zaandam, Hembrug en ’t Kalf. Op 1 januari 1974 met de gemeenten Assendelft, Koog-aan-de-Zaan, Krommenie, Westzaan, Wormerveer en Zaandijk opgegaan in de gemeente Zaanstad.

Literatuur

  • Ton Oosterhuis. De argeloze jaren. De verborgen verhalen van mijn schooltijd aan het Zaanlands Lyceum (2014)
    Herinneringen van een oud-leerling van het Zaanlands Lyceum aan schoolgenoten gedurende de Tweede Wereldoorlog.
  • Frits Rijksbaron, Esther Shaya en Gert Jan de Vries (red.). Joodse huizen. Verhalen over vooroorlogse bewoners. 3 [2017]
    Verhalen die zich afspeelden in de woningen van joden, zowel voor als tijdens de Tweede Wereldoorlog. Over o.a. Zaandam.
  • Erik Schaap en Josephus (Sjef) Swolfs. De verzetsstrijders van Gouwpark (2021)

Zaandijk

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Zaandijk 4047 inwoners en bestond uit Zaandijk.

Zandvoort

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Zandvoort 9805 inwoners en bestond uit Zandvoort en Bentveld.

Literatuur

  • Vic. Klep. Halifax NA 347 van de Royal Air Force neergeschoten boven Zandvoort. Drama op vrijdag 13 april 1945. Achtergronden, feiten en informatie (2002)
  • Wood [ps. van Arend Bos]. Zandvoort tijdens de bezetting [1998]

Zijpe

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Zijpe 5491 inwoners en bestond uit Schagerbrug (gemeentehuis), Burgerbrug, Oudesluis, Petten, Sint-Maartensbrug, Sint-Maartensvlotbrug, Stolpen, ’t Zand.

Zuid- en Noord-Schermer

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Zuid- en Noord-Schermer 918 inwoners en bestond uit Groot-Schermer en Driehuizen.

Zwaag

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Zwaag 1944 inwoners en bestond uit Zwaag, Bangert, Keern en Zwaagdijk.

 

Bronnen: eigen collectie, catalogi bibliotheek NIOD en Koninklijke Bibliotheek
Samenstelling: Bart FM Droog en René ten Dam. Met dank aan Jaap van den Born.