Koninklijke Marine, Koopvaardij en Visserij

online 15-04-2023; versie 07-05-2023

Bronnen voor Tweede Wereldoorlog-onderzoek; online en boeken

Algemeen

Online

Literatuur

Alleen boeken en studies zijn opgenomen; afzonderlijke kranten- en tijdschriftenartikelen niet.

  • G. Asaert, Ph.M. Bosscher, J.R. Bruijn en W.J. van Hoboken (hoofdredactie) Maritieme Geschiedenis der Nederlanden. 4 delen (1976-1978)
    Deel 1: Prehistorie, Romeinse tijd, Middeleeuwen, vijftiende en zestiende eeuw.
    Deel 2: Zeventiende eeuw, van 1585 tot ca. 1680.
    Deel 3: Achttiende eeuw en eerste helft negentiende eeuw, van ca. 1680 tot 1850-1860.
    Deel 4: Tweede helft negentiende eeuw en twintigste eeuw, van 1850-1870 tot ca. 1970
    Werk online beschikbaar bij Huygens Instituut.
  • Walter Gibson. De reddingsboot – Het drama van het s.s. ‘Rooseboom’ (1952, Nederlandse vertaling 1984)
  • Geirr H. Haarr. The Naval War in Northern Europe. September 1939 – April 1940 (2013)
    Strijd op Noordzee en Noord-Atlantische Oceaan tot aan de invasie van Denemarken en Noorwegen, 9 april 1940.
  • Humphrey Hazelhoff Roelfzema. De Tweede Wereldoorlog ter zee. Een beknopt overzicht van de gehele strijd met bijzondere aandacht voor de verrichtingen door de Nederlandse zeestrijdkrachten en koopvaardij (1978)
  • Stephen Howarth and Derek Law (ed). The Battle of the Atlantic, 1939-45. The 50th Anniversary International Naval Conference (1994)
  • Albert Kelder. Zee, zout en torpedo’s – Overleven op zee in de Tweede Wereldoorlog (2022)
  • Ed Melis en Wil v. Wamel. Nederlandse zeemansgraven W.O. II. Deel 1: Het Westelijk Halfrond. Deel 2: Het Verre Oosten [1988]
  • [Ed Melis]. Eresaluut boven massagraf – Junyo Maru de-vergeten-scheepsramp [s.a.]
  • Samuel Eliot Morison. History of United States naval operations in World War II / X, The Atlantic battle won, May 1943-May 1945 (1956)
  • Peter Padfield. War beneath the sea. Submarine conflict, 1939-1945 (1995)
  • Willem van der Plas. Op zee gebleven (2018)
    Boek over 291 op zee omgekomen Katwijker zeelieden (marine, koopvaardij, visserij) 1918-2018.
  • Anne-Marie Smit. Varen, vechten of berechten. Nederlandse maritieme rechtspraak op het grondgebied van Groot-Brittannië gedurende de Tweede Wereldoorlog (1991)
  • [s.n.] Scheepsrampen in oorlogstijd [ca. 1947]
  • Henri van der Zee. In ballingschap. De Nederlandse kolonie in Engeland 1940-1945 (2005).
    Over o.a. koopvaardij en visserij.

Koninklijke Marine

Online

Literatuur

A-B

  • [s.n.]. De Onderzeedienst in de Tweede Wereldoorlog [1964].
    Uitgave ter gelegenheid van de uitreiking van het vaandel aan de Onderzeedienst door Hare Majesteit de Koningin op 14 juli 1964.
  • F.C. Backer Dirks. Schetsen van de gouvernementsmarine / 1. (1980)
    Over de Koninklijke Marine in Nederlands Indië. Deel 12 in de reeks  Bijdragen tot de geschiedenis van het zeewezen, uitgebracht door het Ministerie van Defensie, Afdeling Maritieme Historie.
  • A.C. van Beers. Periscoop op! De oorlogsgeschiedenis van den Onderzeedienst der Koninklijke Marine (1945)
    Boek online beschikbaar (Delpher/Geheugen).
  • K.W.L. Bezemer. Zij vochten op de zeven zeeën. Verrichtingen en avonturen der Koninklijke Marine in de Tweede Wereldoorlog (1954)
  • K.W.L. Bezemer. Verdreven doch niet verslagen. Verdere verrichtingen der Koninklijke Marine in de Tweede Wereldoorlog (1967)
  • Ph.M. Bosscher. De Koninklijke Marine in de Tweede Wereldoorlog. Dl. 1 (1984)
  • Ph.M. Bosscher. De Koninklijke Marine in de Tweede Wereldoorlog. Dl. 2 (1986)
  • Ph.M. Bosscher. De Koninklijke Marine in de Tweede Wereldoorlog. Dl. 3 (1990)
  • Ph.M. Bosscher, H.O. Bussemaker. Gelouterd door strijd. De Nederlandse Onderzeedienst tot de val van Java, 1942 (2007)

C-H

  • Albert Chambon. In memoriam. Onze marinegraven van den oorlog mei 1940 (1941)
    Boek online beschikbaar.
  • Wijnand Claes. Hr. Ms. O 21 en de kat met negen levens (1997)
    Oorlogsdagboek van Wijnand Claes (1922-2003), tijdens de Tweede Wereldoorlog matroos op de onderzeeër O 21.
  • Anita van Dissel en Petra Groen. In de West. De Nederlandse krijgsmacht in het Caribisch gebied (2010)
  • Bart FM Droog. Mobilisatiedoden. Deel 1. Oorlogsslachtoffers Koninklijke Marine. 1 september 1939 – 9 mei 1940. Mijnendienst. Onderzeedienst. Marineluchtvaartdienst. 46 doden (2023)
    E-boek,  online beschikbaar (pdf, 0,5 MB).
  • R.J. Engelbregt. De Koninklijke Marine in het Verenigd Koninkrijk in de periode mei – december 1940 (1980)
  • Harry Floor. Gedenkrol van de Koninklijke Marine 1939-1962  [ca. 2004]
  • Tonny Froma. Ja, het moest. De personele verliezen van de onderzeedienst tijdens de Tweede Wereldoorlog (1997)
  • P.S. van ’t Haaff, M.J.C. Klaassen. Gedenkboek honderd jarig bestaan der adelborsten-opleiding te Willemsoord, 1854-1954 (1954)
  • R.E. van Holst Pellekaan. Tienduizend vrije vogels. Oorlogsvrijwilligers bij de Koninklijke Marine 1944-1950 (1993)
  • R.E. van Holst Pellekaan. Wij oorlogsvrijwilligers van de Koninklijke Marine [2003]
  • R.E. van Holst Pellekaan. Hr. Ms. Abraham Crijnssen : van mijnenveger tot museumschip (2006)
    NIOD: “Monografie over de mijnenveger die in 1942 vermomd als tropisch eiland van Nederlands Indië naar Australië ontsnapte en sinds 1997 dienst doet als museumschip in Den Helder.”
  • [L. Honselaar (samenst.)].  Vleugels van de vloot. De geschiedenis van de Marine-Luchtvaartdienst (1950)
  • Bert Honselaar. De zwarte duivels van Rotterdam (1948)
    Over de mariniers die Rotterdam verdedigden, 10-14 mei 1940. Bevat slachtofferlijst. Boek online beschikbaar (Delpher).

I-M

  • P.C. Jalhay, G.D. Horneman. Periscoop op! Nederlandse onderzeeboten (2006)
  • Joint Army-Navy Assessment Committee. Japanese naval and merchant shipping losses during World War II by all causes (1947)
  • P. de Jong en M.A. Cageling. Onze strijdmacht ter zee (1938)
    Beschrijving van de algemene marinepolitiek en de complete vloot. Boek online beschikbaar (Delpher).
  • Herman Keppy. De laatste inlandse schepelingen. Molukkers in dienst van de Koninklijke Marine, 1915-1965 (1994)
  • Peter Kimenai. Nederlandse marineschepen 1939-1945. Deel 1. Kruisers, torpedobootjagers, kanonneerboten, escorteschepen (2019)
  • M.J.C. Klaassen, Ph. M. Bosscher. Gedenkboek Korps Officieren van de Technische Dienst der Koninklijke Marine, 1 jan. 1824-1 jan. 1977 (1977)
  • M.J.C. Klaassen. Gedenkboek honderdvijfentwintig jarig bestaan der Adelborstenopleiding te Willemsoord 1854-1979 (1979)
  • Antoon Meijers. Achtung Minen = Danger mines. Het ruimen van landmijnen in Nederland 1940-1947 [2013]
    Verslag van het ruimen van landmijnen in Nederland in de periode 1940-1947, waarbij ruim 360 man om het leven zijn gekomen, met slachtofferlijsten.
    O.a.:  Bijlage 3: Tijdens mijn- en munitieruimingen in Nederland omgekomen militairen van de Koninklijke Marine in de periode 1944-1947.
  • L.L. von Münching. Materieelverliezen der Koninklijke Marine in de jaren 1939-1946. Benevens die schepen, welke in die jaren tijdelijk in vijandelijke handen zijn geweest [1946]

N-Z

  • Jan Nuis. Marinebataljon Oost-Java, maart 1942. De strijd tegen de Japanse troepen in opmars naar Soerabaja (2014)
  • F.C. van Oosten. De strijd tegen de onderzeeboot in de Tweede Wereldoorlog [1967]
  • Bob Roetering. Motormijnenvegers. De Mickey’s van de mijnendienst (2017)
    Over de schepen van de 105-voets Ameland-klasse en de 126-voets Duiveland-klasse.  De schepen werden tijdens de Tweede Wereldoorlog aangekocht door de Nederlandse regering in ballingschap en ingezet in Britse wateren. Zij hadden een actief aandeel in de bevrijding van Nederland en zorgden dat de Nederlandse havens weer toegankelijk werden voor de scheepvaart. (…)  Twee schepen zijn bij hun werk vergaan; met één schip kwam de complete bemanning (op één man na) om het leven.
  • G. Teitler. Ambivalentie en aarzeling : het beleid van Nederland en Nederlands-Indië ten aanzien van hun kustwateren, 1870-1962 (1994)
  • A.J. Vermeulen (samenst.). De schepen van de Koninklijke Marine en die der gouvernementsmarine, 1814-1962 [1962]
  • A.N. de Vos van Steenwijk. Het marinebeleid in de Tweede Wereldoorlog (1986)
  • Johan van der Wal. ‘Zij zijn niet waarlijk dood…’ Terschellinger zeelieden in de Tweede Wereldoorlog (2001)

Koopvaardij

Online

Literatuur

A-D

  • H.Th. Bakker. De K.P.M. in oorlogstijd. Een overzicht van de verrichtingen van de Koninklijke Paketvaart-Maatschappij en haar personeel gedurende de wereldoorlog 1939-1945 (1950)
  • K.W.L. Bezemer. Geschiedenis van de Nederlandse Koopvaardij in de Tweede Wereldoorlog. Dl. 1 (1986)
  • K.W.L. Bezemer. Geschiedenis van de Nederlandse Koopvaardij in de Tweede Wereldoorlog Dl. 2 (1986)
  • K.W.L. Bezemer. Geschiedenis van de Nederlandse Koopvaardij in de Tweede Wereldoorlog Dl. 3 / supplement (1990)
    In dit in 1992 herdrukte werk staat elk verloren schip beschreven, met het aantal omgekomen opvarenden.
  • G.J. de Boer, D. Gorter. Standaardschepen 1939-1945 in de Nederlandse en Belgische koopvaardij. 2 delen.  (2005)
    Compleet overzicht van alle gebouwde typen, met tekeningen en foto’s.
  • Central Office of Information. British coaster 1939-1945. The official story (1947)
  • Anita van Dissel, Hylke Faber, Martin Elands, Pieter Stolk. De Nederlandse koopvaardij in oorlogstijd [2014] (herdruk 2019)
  • N.F.M. van Deun. Wij voeren in convooi (1946)
  • Bart FM Droog. Mobilisatiedoden. Deel 2. Oorlogsslachtoffers Nederlandse Koopvaardij en visserij. 1 september 1939 – 9 mei 1940. 260 doden (2023)
    E-boek, online beschikbaar  (pdf, 0,6 MB).

E-K

  • George Glenton. No safe haven. Told for the first time, an epic story of endurance by the Allied Merchant Fleet in the Mediterranean, from the Barbary Coast to Bari, 1942 to 1944 (1995)
  • A.J. Graffelman. In konvooi. Koopvaardijreizen gedurende de tweede wereldoorlog (1948)
    Auteur was gezagvoerder bij de N.V. Stoomvaart Maatschappij “Nederland”. Boek online beschikbaar (Delpher).
  • Wim Grund. De Johan van Oldenbarnevelt. Een schip met zes levens (1996, 2e druk)
    De geschiedenis van dit passagiersschip dat van 1929 tot 1963 in de vaart was.
  • Nico Guns & Frans Luidinga. Oorlogsvloot van De Rotterdamsche Lloyd ’40-’45 [2018]
  • H.W. Hettema. Dispereert niet. Met de Marnix van St Aldegonde bij de invasies van Noord-Afrika, Sicilië en Salerno (1946, 2e druk)
    Boek online beschikbaar (Delpher).
  • Willem van der Hidde. De ondergang van de Vesta. Een K.N.S.M.-schip onder de vlag van de Nederlandsche Oost Reederij in mei 1944 (2011, 2e druk)
    De ondergang van een koopvaardijschip in mei 1944 aan de rand van het Waddengebied.
  • A.A. van der Houwen. Vijfendertig jaar Prinses Margriet Fonds. Geschiedenis van de ‘Stichting voor Oorlogsslachtoffers der Nederlandsche Koopvaardij en hun nagelaten betrekkingen’ 1941-1976 (1991)
  • Albert Kelder. Zee, zout en torpedo’s – Verhalen over de Nederlandse koopvaardij in de Tweede Wereldoorlog (2022)
  • Klaas Kemp. De Hollandsche Stoomboot Maatschappij in zware jaren 1939-1949 [1993]

L-Q

  • S.J. Graaf van Limburg Stirum. Varen in oorlogstijd. De lotgevallen van de Nederlandsche Koopvaardij in den Tweeden Wereldoorlog (1947)
  • S.J. van Limburg Stirum (samenst.); [herzien en bewerkt door] W.A. Hage. In memoriam. De oud-kwekelingen van de Kweekschool voor de Zeevaart te Amsterdam gevallen voor het vaderland 1939-1945 (1988, herziene uitgave)
  • Frans Luidinga. Varen rond de wereld in oorlogstijd : de reizen van Jop Dutilh (1919-1944) met de schoener Yankee, en de schepen Kota Gede, Weltevreden en Garoet van de Rotterdamsche Lloyd (2006)
  • Martin Middlebrook. Convoy. The battle for convoys SC. 122 and HX. 229 (1976)
  • L.L. von Münching. De Nederlandse koopvaardijvloot in de Tweede Wereldoorlog. De lotgevallen van Nederlandse koopvaardijschepen en hun bemanning. 2 delen (1978-1986)
  • [Anselm J. van der Peet]. Helden tegen wil en dank. Koopvaardijveteranen en de nasleep van de Tweede Wereldoorlog [2002]
  • W.E. van Popta. Feiten en gegevens met betrekking tot de Nederlandse koopvaardijvloot in de Tweede Wereldoorlog [1959]
  • W.C.A. Quarles van Ufford (samenst.). Nederland’s koopvaardij in oorlogstijd (1945)

R-Z

  • Jelte Rep. S.O.S. Paulus Potter. De ondergang van een Hollands vrachtschip in een Poolzee-slag, zomer 1942 (1984)
    Aan de hand van getuigenissen van overlevenden wordt een beeld gegeven van de ondergang van een schip uit het door de Duitsers in de zomer van 1942 vernietigde konvooi PQ17.
  • J.W. de Roever. De “Nederland” in de Tweede Wereldoorlog (1951)
    Over Stoomvaart Maatschappij “Nederland”.
  • Dik Roggeveen. Belevenissen van oud-kwekelingen van de Kweekschool voor de Zeevaart varende in de Tweede Wereldoorlog (2000)
  • Karl Heinz Schwadtke. Die Deutsche Handelsflotte und ihr Schicksal. 1939 (1953)
  • William C. Seabrook. In the war at sea. A record of Rotterdam’s largest merchant fleet and its gallant crews from 1940 to 1945 [1946]
  • [S.n.]. Ships of the Esso fleet in World War II [1946].
  • B.B. Schofield. The Russian convoys (1964)
  • Jet Spits & Johan van der Wal. Zeemansgezinnen in bezet Nederland (2010)
    Geschiedenis van gezinnen, van wie de man buitengaats was en door de oorlog niet kon terugkeren.
  • Günther Steinweg. Die deutsche Handelsflotte im Zweiten Weltkrieg. Aufgaben und Schicksal (1954)
  • Jan de Vries. Zeevaartfront/Afdeling Nieuw Zeewezen. Een nationaal-socialistische organisatie van zeelieden (1985)
  • Johan van der Wal. De ondergang van de Simon Bolivar [1998].
    Over de grootste scheepsramp met een Nederlands schip in mobilisatietijd, 18 november 1939, waarbij tenminste 80 doden vielen.
  • Johan van der Wal. ‘Zij zijn niet waarlijk dood…’ Terschellinger zeelieden in de Tweede Wereldoorlog (2001)

Loodswezen

Literatuur

  • Doeke Roos. De Nederlandse loods in de Tweede Wereldoorlog (2007)

Visserij

Zie ook de provinciepagina’s voor informatie over de afzonderlijke steden en dorpen met een visserijvloot

Online

Literatuur

  • [s.n.] Hospitaalkerkschip De Hoop, 1898-1948 [1948]
    Uitgegeven ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan van de Nederlandse Vereniging ten Behoeve van Zeelieden van Elke Nationaliteit. Boek online beschikbaar (Delpher). Bevat veel ca. 1947 op zee genomen foto’s van vissers.
  • Jan J.E. van Baarsel. IJmuiden in de branding (1980)
  • Jurie van den Berg. Nederlandse kottervisserij in beeld. 1940-1959 (2006)
  • A. van Dongen Azn. Verloren gegane schepen en gebleven vissers Scheveningen, 1914-1920 (1992)
  • Bart FM Droog. Mobilisatiedoden. Deel 2. Oorlogsslachtoffers Nederlandse Koopvaardij en visserij. 1 september 1939 – 9 mei 1940. 260 doden (2023)
    E-boek, online beschikbaar  (pdf, 0,6 MB).
  • Tessa IJzermans. “Geef ons zegen en gewin” Klein panorama van een Vlaardingse haringredersfamilie in haar tijd (2010)
    Twee delen; boek 1: Domicilie Vlaardingen. Boek 2: De breuk.
  • Rob Leijen, Martijn Mulder en Cor Prins.  Op zee gebleven – Het verhaal achter de namen op het Vissersmonument te Egmond aan Zee (2013)
  • A. Ouwehand. De Nederlandse zeevisserij gedurende de Tweede Wereldoorlog (1972)
  • Dick Schaap. Odyssee van de Hollandse vissers. Nederlandse trawlers in Engeland 1940-1945 (1995)
  • Theun de Vries. Eene plaats van grooten omvang. 1876-1976, honderd jaar IJmuiden en het Noordzeekanaal (1976)
  • Johan van der Wal. Gebleven. Harlinger zeelieden in WO II (1995)
  • Johan van der Wal. ‘Zij zijn niet waarlijk dood…’ Terschellinger zeelieden in de Tweede Wereldoorlog (2001)
  • J.G. Zonne. Varen voor vriend en vijand [2021]
    Over de visssersvloot uit Noord- en Zuid-Holland.

 

Bronnen: eigen collectie, catalogi bibliotheek NIOD en Koninklijke Bibliotheek
Samenstelling: Bart FM Droog