Overijssel

versie 04-10-2023

Bronnen voor Tweede Wereldoorlog-onderzoek; online en boeken – in aanbouw; overzicht gemeenten en plaatsnamen compleet.

Overijssel (algemeen, hele provincie)

Online

• Collectie Overijssel
  Voorheen Historisch Centrum Overijssel; samenvoeging Gemeentearchief Zwolle, Rijksarchief van Overijssel en gemeentearchief Deventer. 
  – onderzoek WOII
•  
•  

Oorlogsgraven

• Canadese begraafplaats Holten

Literatuur

Alleen boeken en studies zijn opgenomen; afzonderlijke kranten- en tijdschriftenartikelen niet.

• [Jan van Weerden; red.: Allettie Bastiaansen ; eindred.: Beatrice L. Jongkind]. De oorlogsvlag. Een indrukwekkend document over gewapend verzet, sabotage en spionage in de Tweede Wereldoorlog met als uitvalsbasis Noordoost-Overijssel en Zuid-Drenthe (2008)
•  
•  

Literatuur over legereenheden betrokken bij de gevechten in Overijssel

Overijssel (per plaats in de provincie)

De inwonersaantallen per gemeente stammen uit de CBS-publicatie Bevolking der gemeenten van Nederland op 1 Januari 1942 (1942, blz 25-53);  de bij de gemeenten behorende plaatsen zijn getraceerd in Van Goor’s Aardrijkskundig Woordenboek (1942). De in dat tweede boek genoemde inwonersaantallen per plaats bleken bij nader onderzoek nogal onbetrouwbaar. Ze worden hier dus niet weergegeven. Volgens het CBS groeide de bevolking van 1930 (het jaar van de laatste vooroorlogse volkstelling, met gegevens per plaats) tot 1942 met iets meer dan 15% -al zijn er zeer sterke regionale verschillen (overzicht alle volkstellingen, plus gegevens). Zie voor gemeentelijke herindelingen van na 1945  de Wikipedia-pagina Lijst van voormalige Nederlandse gemeenten.

Almelo

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Almelo 37.025 inwoners en bestond uit Almelo, Bellinkhof en Nijrees.  Op 1 januari 2001 werd de gemeente uitgebreid met Bornerbroek (voorheen deel van de gemeente Borne). 

Literatuur

Ambt-Delden

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Ambt-Delden 4.238 inwoners en bestond uit Azelo, Bentelo, Deldenerbroek, Deldeneresch, Hengevelde, Wegdam, Wiene en Zeldam. Gemeentehuis in Delden. Gebied rond Stad-Delden. Op 21 januari 2001 met gemeenten Diepenheim, Goor, Markelo en Stad-Delden opgegaan in de gemeente Hof van Twente.   

Ambt-Vollenhove

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Ambt-Vollenhove 2.898 inwoners en bestond uit Barsbeek, Heetveld, Kadoelen, Leeuwte en Sint-Jansklooster. Gemeentehuis in Vollenhove. Fuseerde op 1 februari 1942  met Stad-Vollenhove in de nieuwe gemeente Vollenhove.  Op 1 januari 1973 ging de gemeente met de gemeenten Blokzijl, Giethoorn en Wanneperveen op in de nieuwe gemeente Brederwiede, die op haar beurt op 1 januari 2001 opging in de gemeente Steenwijk, die op 1 januari 2003 werd omgedoopttot Steenwijkerland. 

Avereest (Averreest)

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Avereest 10.470 inwoners en bestond uit Balkbrug, Dedemsvaart (hoofdplaats), In de Maten, Oosterhuis en Oud-Avereest. In deze gemeente bevond zich het Rijksopvoedingsgesticht Veldzicht. Op 1 januari 2001 opgegaan in de gemeente Hardenberg. 

Bathmen (Batmen)

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Bathmen 2.126 inwoners en bestond uit Bathmen, Dorterhoek, Loo en Zuidloo (Zuid-Loo). Op 1 januari 2005 opgegaan in de gemeente Deventer. 

Blankenham

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Blankenham 591 inwoners en bestond uit Blankenham. Het gemeentehuis stond in Kuinre. Op 1 januari 1973 met de gemeenten Kuinre en Oldemarkt gefuseerd tot de gemeente IJsselham, die op haar beurt op 1 januari 2001 opging in de gemeente Steenwijk, die op 1 januari 2003 werd omgedoopt tot Steenwijkerland.   

Blokzijl

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Blokzijl 1.112 inwoners en bestond uit de plaats Blokzijl. Op 1 januari 1973 gefuseerd met de gemeenten Giethoorn, Vollenhove en Wanneperveen tot de gemeente Brederwiede, die op haar beurt op 1 januari 2001 opging in de gemeente Steenwijk, die op 1 januari 2003 werd omgedoopt tot Steenwijkerland.  

Borne

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Borne 10.786 inwoners en bestond uit Borne, Bornerbroek, Hertme en Zenderen. Bornerbroek werd op 1 januari 2001 toegevoegd aan de gemeente Almelo. 

Bornerbroek

Zie gemeenten Almelo en Borne.

Brederwiede

Op 1 januari 1973 ontstaan uit een fusie van de gemeenten Blokzijl, Giethoorn, Vollenhove en Wanneperveen. Op 1 januari 2001 opgegaan in de gemeente Steenwijk.  

Dalfsen

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Dalfsen 8.238 inwoners en bestond uit Ankum, Broekhuizen, Dalfsen (hoofdplaats), Dalfserveld, Dalmsholte, Emmen (Overijssel), Gerner, Hessum of Hessen, Holt, Hoonhorst, Lemelerveld, Lente, Leuzemerslag, Marshoek, Millingen, Oudleusen, Ranserveen, Rechteren, Slennebroek en Welsum. Op 1 januari 2001 uitgebreid met de gemeente Nieuwleusen. 

Denekamp

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Denekamp 7.413 inwoners en bestond uit Agelo, Breklenkamp, Denekamp (hoofdplaats), Lattrop, Nutter,Oud-Ootmarsum en Tilligte. Op 1 januari 2001 uitgebreid met de gemeenten Ootmarsum en Weerselo. Op 1 juni 2002 werd de naam gewijzigd in Dinkelland. 

Literatuur

• Mariët Blokhuis. Oorlogsslachtoffers voormalige gemeente Denekamp (2016)

Deventer

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Deventer 41.819 inwoners en bestond uit Deventer. In Deventer was het krankzinnigengesticht Brinkgreve gevestigd, met destijds circa 500 patiënten. Op 1 januari 1999 uitgebreid met de gemeente Diepenveen. Op 1 januari 2005 uitgebreid met de gemeente Bathmen. 

Literatuur

• …

Diepenheim

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Diepenheim 1.839 inwoners en bestond uit Diepenheim en Markvelde. Op 21 januari 2001 met gemeenten Ambt-Delden, Goor, Markelo en Stad-Delden opgegaan in de gemeente Hof van Twente.   

Diepenveen

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Diepenveen 7.709 inwoners en bestond uit Averlo, Borgele, Diepenveen (hoofdplaats), Frieswijk, Kolraschate, Lettele, Linde, Okkenbroek, Oxe, Platvoet, Rande, Riele, Schalkhaar, Snippeling, Tjoene en Weteringen. Op 1 januari 1999 toegevoegd aan de gemeente Deventer. 

Dinkelland

Zie gemeente Denekamp. 

Enschede

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Enschede 93.676 inwoners en bestond uit Boekelo, Broekheurne, Driene, Enschede (hoofdplaats), Eschmarke, Glanerbrug, Lonneker, Rietbeek, Twekkelo en Usselo. 

Genemuiden

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Genemuiden 3.671 inwoners en bestond uit Genemuiden. 
Op 1 januari 2001 opgegaan in de gemeente Zwartewaterland. 

Giethoorn

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Giethoorn 2.393 inwoners en bestond uit Giethoorn en Zuideinde. Gemeentehuis te Zuideinde.  Op 1 januari 1973 gefuseerd met de gemeenten Blokzijl, Vollenhove en Wanneperveen tot de gemeente Brederwiede, die op haar beurt op 1 januari 2001 opging in de gemeente Steenwijk.  

Goor

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Goor 4.635 inwoners en bestond uit Goor. Op 21 januari 2001 met gemeenten Ambt-Delden, Diepenheim, Markelo en Stad-Delden opgegaan in de gemeente Hof van Twente.   

Literatuur

• [Jan van der Kolk … et al. (red.)]. Een stad te ver. Goor 1945. Herinneringen aan het bombardement 24 maart en de bevrijding 8 april (2010)
• Ab Zorge. De vlag uit de fles. Goor, 24 maart-10 april 1945. Een reconstructie (1995)
  Over bombardement op Goor (24-3, waarbij 85 doden en veel gewonden vielen) en bevrijding.

Gramsbergen

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Gramsbergen 4.702 inwoners en bestond uit Ane, Anerveen, Engeland, Gramsbergen (hoofdplaats), De Krim, Holtheme, Holthone, Loozen, Scheerse Veld en Smeulenbeltslagen. Op 1 januari 2001 opgegaan in de gemeente Hardenberg.

Haaksbergen

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Haaksbergen 10.208 inwoners en bestond uit Boekelo, Brammelo, Buurse, Buurserveen, Eppenzolder, Haaksbergen (hoofdplaats), Holthuizen, Honesch, Langelo, Stepelo en Veldmaat.  

Den Ham

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Den Ham 7.550 inwoners en bestond uit Geerdijk, Den Ham (hoofdplaats), Linde, Magele, Meer en Vroomshoop. Op 1 januari 2001 opgegaan in de gemeente Vriezenveen. 

Hardenberg

Op 1 mei 1941 ontstaan uit een samenvoeging van de gemeenten Ambt Hardenberg en (Stad) Hardenberg. Op 1 januari 1942 telde de gemeente Hardenberg 18.194 inwoners en bestond uit Belte, Bergentheim, Braamberg, Brucht, Bruchterveld, Collendoorn, Daalder, Diffelen, Gouden Ploeg, Hardenberg (hoofdplaats), Heemse, Heemserveen, Kloosterhaar, Lutten a. d. Dedemsvaart, Lutterhartje, Oud-Lutten, Radewijk, Reeze, Reezerveen, Schuinesloot, Sibculo, Slagharen, Venebrugge en De Witman. Op 1 januari 2001 uitgebreid met de gemeenten Avereest en Gramsbergen. 

Hasselt

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Hasselt 2.101 inwoners en bestond uit Hasselt. Op 1 januari 2001 opgegaan in de gemeente Zwartewaterland. 

Heino

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Heino 3.120 inwoners en bestond uit Heino (hoofdplaats), Lierderholthuis en Veldhoek. Op 1 januari 2001 opgegaan in de gemeente Raalte. 

Hellendoorn

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Hellendoorn 16.020 inwoners en bestond uit Daarle, Daarlerveen, Eelen, Egede, Haarle, Hankate, Heksel, Hellendoorn (hoofdplaats), Hulzen, Marle, Nijverdal, Raams en Twelhaar.

Hengelo (Ov)

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Hengelo 42.789 inwoners en bestond uit Bekkum, Driene, Hengelo (hoofdplaats), Oele en Woolde. 

Hof van Twente

Op 1 januari 2001 ontstaan uit een fusie van de gemeenten Ambt-Delden, Diepenheim, Goor, Markelo en Stad-Delden. 

Holten

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Holten 4.566 inwoners en bestond uit Beuseberg, Borkelt, Dykerhoek, Espelo, Holten (hoofdplaats), Look en Neerdorp.

Literatuur

• G. Thuring. The Canadian sacrifice = Hun kruizen, onze vrijheid. 1940/1945 – Canada/Holland – 1990. Adegem, Bergen op Zoom, Groesbeek, Holten (1990)

IJsselmuiden (IJselmuiden)

Op 1 januari 1942 telde de gemeente IJsselmuiden 6.463 inwoners en bestond uit Grafhorst, IJsselmuiden, Kamperveen, Oosterholt, De Plas, Veecaten, Wilsum, Zalk en Zandberg. Op 1 januari 2001 opgegaan in de gemeente Kampen. 

Kampen

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Kampen 21.158 inwoners en bestond uit Kampen en de voorstad Brunnepe. 
Het eiland Schokland behoorde tot de inpoldering van de Noordoostpolder tot de gemeente Kampen. Op 1 januari 2001 is deze gemeente uitgebreid met de gemeente IJsselmuiden.   

Kuinre (Kuinder)

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Kuinre 685 inwoners en bestond uit Kuinre. Op 1 januari 1973 met de gemeenten Blankenham en Oldemarkt gefuseerd tot de gemeente IJsselham; IJsselham ging op 1 januari 2001 op in de gemeente Steenwijk, die op 1 januari 2003 werd omgedoopt tot Steenwijkerland.

Losser

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Losser 17.155 inwoners en bestond uit Beuningen, Glane, Losser (hoofdplaats), De Lutte, De Marke, Mekkelhorst, Noord-Berghuizen, Overdinkel, De Zoeke en Zuid-Berghuizen.

Markelo

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Markelo 5.492 inwoners en bestond uit Achterhoek, Borkelt, Elzen, Elzenerbroek, Herike, Markelerbroek, Markelo (hoofdplaats), Stokkum en Stokkumerbroek. Op 21 januari 2001 met gemeenten Ambt-Delden, Diepenheim, Goor en Stad-Delden opgegaan in de gemeente Hof van Twente.   

Nieuwleusen (Nieuwleuzen)

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Nieuwleusen 4.159 inwoners en bestond uit Den Hulst, De Meele, Nieuwleusen (hoofdplaats) en Ruitenveen. Op 1 januari 2001 opgegaan in de gemeente Dalfsen. 

Nijverdal

Dorp in de gemeente Hellendoorn. Telde begin 1942 circa 6000 inwoners.

Literatuur

• Francis van den Berg. In het hart getroffen. Het bombardement op Nijverdal, 22 maart 1945 (2005)

Oldemarkt

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Oldemarkt 1.492 inwoners en bestond uit IJsselham, Kalenberg, Oldemarkt (hoofdplaats), Ossenzijl en Paaslo. Op 1 januari 1973 met de gemeenten Blankenham en Kuinre gefuseerd tot de gemeente IJsselham; IJsselham ging op 1 januari 2001 op in de gemeente Steenwijk, die op 1 januari 2003 werd omgedoopt tot Steenwijkerland.

Oldenzaal

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Oldenzaal 10.853 inwoners en bestond uit de stad Oldenzaal.  

Olst

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Olst 6.337 inwoners en bestond uit Boskamp, Duur, Fortmond, Hengforden, Middel, De Nul, Olst (hoofdplaats), Welsum en Wesepe. Op 1 januari uitgebreid met de gemeente Wijhe. Op 26 maart 2002 werd de gemeentenaam gewijzigd in Olst-Wijhe. 

Ommen

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Ommen 9.418 inwoners en bestond uit Arden, Arriërveld, Beerze, Beerzerhaar, Beerzerveld, Bestmen, Emsland, Gietmen, Kloosterdak, Laarakkers, Lemele, Lemelerveld, Ommen (hoofdplaats), Ommerbosch, Ommerschans, Ommerveld, Stegeren, Stegerveld, Varsen, Vilsteren, Vinkenbuurt en Witharen.

Literatuur

• [s.n.]. Ommen 75 jaar vrijheid (2020)
  Bevat o.a. biografische gegevens van de inwoners van Ommen die door oorlogshandelingen tijdens en na de Tweede Wereldoorlog zijn omgekomen.
•  

Ootmarsum

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Ootmarsum 1.806 inwoners en bestond uit de stad Ootmarsum. Op 1 januari 2001 met de gemeente Weerselo opgegaan in de gemeente Denekamp, waarvan de naam op 1 juni 2002 gewijzigd werd in Dinkelland. 

Raalte

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Raalte 11.295 inwoners en bestond uit Achterbelt, Beumershoek, Boetele, Broekland, Heten, De Hoogewegen, Linderte, Lurkeers, Luttenberg, Mariënheem, Nielandshoek, Nieuwheten, Pleegste, Raalte (hoofdplaats), De Raams, De Raarhoek, ’t Reelaar, Schoonbeten, Spekhoek, Stobbenbroek, De Weele en Wolthaarshoek. Op 1 januari 2001 uitgebreid met de gemeente Heino. 

Rijssen (Rijsen)

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Rijssen 10.987 inwoners en bestond uit Rijssen, Leiding en Opbroek.  Op 1 januari 2001 uitgebreid met de gemeente Holten. Op 15 maart 2003 werd de gemeente omgedoopt tot Rijsen-Holten. 

Stad-Delden

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Stad-Delden 3.304 inwoners en bestond uit Delden en Vossenbrink. Op 21 januari 2001 met Ambt-Delden opgegaan in de gemeente Hof van Twente.   

Stad-Vollenhove

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Stad-Vollenhove 1.628 inwoners en bestond uit Vollenhove.  Fuseerde op 1 februari 1942  met Ambt-Vollenhove in de nieuwe gemeente Vollenhove.  Op 1 januari 1973 ging deze gemeente met de gemeenten Blokzijl, Giethoorn en Wanneperveen op in de nieuwe gemeente Brederwiede, die op haar beurt op 1 januari 2001 opging in de gemeente Steenwijk, die op 1 januari 2003 werd omgedoopt tot Steenwijkerland. 

Staphorst

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Staphorst 7.698 inwoners en bestond uit Hesselingen, Den Hulst, IJhorst, Lankhorst, De Leijen, Rollekate, Rouveen, Staphorst (hoofdplaats) en Werkhorst.

Steenwijk

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Steenwijk 7.953 inwoners en bestond uit Steenwijk en een deel van Zuidveen (ander deel in Steenwijkerwold). Op 1 januari 1973 uitgebreid met de gemeente Steenwijkerwold. Op 1 januari 2001 uitgebreid met de gemeenten Brederwiede en IJsselham. Op 1 januari 2003 werd de gemeentenaam naam veranderd in Steenwijkerland.  

Steenwijkerland

Zie Steenwijk. 

Steenwijkerwold

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Steenwijkerwold 7.170 inwoners en bestond uit Basse, Eesveen, Gelderingen, Kallenkote, Marijenkampen, Onna, De Pol, Thij, Tuk (hoofdplaats), Wetering, Willemsoord en Zuidveen (deels). Op 1 januari 1973 opgegaan in de gemeente Steenwijk. 

Tubbergen

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Tubbergen 11.370 inwoners en bestond uit Albergen, Fleringen, Geesteren, Haarle, Harbrinkhoek, Hezingen, Langeveen, Mander, Manderveen, Rentum, Tubbergen (hoofdplaats) en Vasse.

Twenterand

Zie Vriezenveen.

Vriezenveen (Friezenveen)

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Vriezenveen 9.710 inwoners en bestond uit Aadorp, Bruinehaar, De Pollen, Vriezenveen (hoofdplaats), Vriezenveense Wijk, Westerhaar en De Westerhoeve. Op 1 januari 2001 uitgebreid met gemeente Den Ham.  Op 1 juni 2002 is de gemeentenaam gewijzigd in Twenterand. 

Wanneperveen

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Wanneperveen 1.639 inwoners en bestond uit De Belt, Dingsterveen (hoofdplaats), Schutsloot, Wanneperveen en Westerbuurt. Op 1 januari 1973 met gemeenten Blokzijl, Giethoorn en Vollenhove  gefuseerd tot de nieuwe gemeente Brederwiede. Op 1 januari 2001 is deze opgegaan in de gemeente Steenwijk. Op 1 januari 2003 werd de gemeentenaam naam veranderd in Steenwijkerland.  

Weerselo

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Weerselo 7.326 inwoners en bestond uit Deurningen, Duider, Gammelke, Hasselo, Klein-Driene, Lemselo, Nijstad, Rossum, Saasveld, Volte en Weerselo (hoofdplaats). Op 1 januari 2001 met de gemeente Ootmarsum opgegaan in de gemeente Denekamp, waarvan de naam op 1 juni 2002 gewijzigd werd in Dinkelland. 

Literatuur

• Mariët Blokhuis. Oorlogsslachtoffers voormalige gemeente Weerselo (2016)

Wierden

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Wierden 13.475 inwoners en bestond uit Enter, Enterbroek, Hoge Heksel, Huurne, IJpelo, Het Loo, Nijverdal, Notter, Rectum, Wierden en Zuna.

Wijhe (Wije)

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Wijhe 5.164 inwoners en bestond uit Boerhaar, Hengeveld, Herzen, Marle, Tongeren, Wechterbolt, Wengelo, Wijhe (hoofdplaats) en Wijnvoorden. Op 1 januari opgegaan in de gemeente Olst. Op 26 maart 2002 werd de gemeentenaam gewijzigd in Olst-Wijhe. 

Zwartewaterland

Op 1 januari 2001 ontstaan uit de gemeenten Genemuiden, Hasselt en  Zwartewaterland. 

Zwartsluis

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Zwartsluis 3.508 inwoners en bestond uit het dorp Zwartsluis. Op 1 januari 2001 opgegaan in de gemeente Zwartewaterland. 

Zwolle

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Zwolle 43.901 inwoners en bestond uit de stad Zwolle. De dorpen er om heen vielen onder de gemeente Zwollerkerspel. Op 1 augustus 1967 is de gemeente Zwolle uitgebreid met Zwollerkerspel.

Literatuur

• J.L. Schotman. Zij vielen rondom Zwolle. Geallieerde piloten en hun vliegtuigen, 1940-1945 (1989)

Zwollerkerspel

Op 1 januari 1942 telde de gemeente Zwollerkerspel 8.679 inwoners en bestond uit Berkum, Frankhuis, Genne, Haarst, Harculo, ’s-Heerenbroek, Herfte, Ittersum, Oldeneel, Westenholte (met Voorst), Schelle, Spoolde, Streukel, Wijtmen, Windesheim, Zalné en Zutem. Het gemeentehuis bevond zich te Zwolle. De toenmalige gemeente omsloot de steden Zwolle en Hasselt. Op 1 augustus 1967 opgegaan in de gemeente Zwolle.

  Bronnen: eigen collectie, catalogi bibliotheek … en Koninklijke Bibliotheek Samenstelling: …